Ogólna charakterystyka obszaru
Klimat uznany jako "ostry" (roczna amplituda należy do najniższych w Polsce i wynosi 6 stopni C, a okres wegetacji jest o 4 tygodnie krótszy niż w Polsce centralnej i trwa ok. 185 dni). Średnie roczne opady atmosferyczne wynoszą 500-700 mm. Pokrywa śnieżna zalega przeciętnie ok. 90 dni. Do zjawisk niekorzystnych należą silne wiatry o średniej prędkości 4,2 m/s - zimą dochodzące do 10 m/s. Gleby na ogół dobre, głównie w klasie bonitacyjnej IIIa, IIIb, IVa (stanowią 85% użytków rolnych). Przeciętne wzniesienie terenu gminy wynosi 123 m n.p.m. Teren obniża się z południowego-wschodu ku północnemu-zachodowi. Najniższy punkt położony jest nad jeziorem Oświn.

Na tym obszarze znajdują się tereny o wybitnych walorach przyrodniczo-krajoznawczych, w tym istniejące parki krajobrazowe. Teren gminy charakteryzuje się zróżnicowaną rzeźbą terenu. Tu właśnie przebiegają szlaki turystyki wodnej o randze międzynarodowej (szlak Wielkich Jezior Mazurskich).

Zasoby przyrodnicze
- Wody jezior: Mamry, Święcajty, Stręgiel, Kirsajty, Łabap, Sztynorckie, Pniewskie, Oświn, Rydzówka, Węgielsztyn - zaliczane są do pierwszej i drugiej klasy czystości;
- Rzeki: Węgorapa, Sapina, Rawda, Ruda;
- Kanały: Węgorzewski, Młyński i niedokończony Mazurski;
- Powietrze na tym obszarze jest najczystsze w Polsce.


Tereny i obiekty podlegające prawnej ochronie przyrody i krajobrazu
Rezerwaty przyrody:
- wyspy na jeziorach Mamry i Kirsajty - rezerwat ornitologiczny o pow. 216 ha;
- wyspy i półwysep na jeziorze Rydzówka - rezerwat ornitologiczny o pow. 26 ha;
- "Siedem wysp" na jeziorze Oświn - rezerwat ornitologiczny o pow. 999 ha;
- "Mokre" w Sztynorcie - rezerwat florystyczny o pow. 4,5 ha
Pomniki przyrody:
- Dęby: Park im. Helwinga - 3 szt. , nad kanałem Młyńskim - 1szt., ul. Pionirów - 1 szt.
- Dęby szypułkowe: Kietlice - 3 szt., modrzew: ul. 3 Maja (park) - 2 szt., aleja dębowa: Sztynort - 33 szt., ul. Portowa - 1szt., ul. Zamkowa - 1szt.
- Lipa: ul. 3 Maja (park) - 1 szt.
- Topola: ul. Pionierów - 1 szt.
Bogactwa naturalne
Kopaliny: torf, kreda jeziorna, iły, glina, wapno łąkowe;
Kruszywa: - piasek, żwir, głazy mające zastosowanie w budownictwie,
- bursztyn (sporadycznie nad jeziorem Mamry),
- lasy, które dostarczają runa i drewna na eksport,

Jeziora: bogactwo ryb.

(Fot. Pixabay / CC0)